نقش متفقین در اندیشه استقلال‌خواهی مسیحیان غرب آذربایجان در جنگ جهانی اول

این مقاله با کاربست روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع تاریخی، عوامل مؤثر در شکل­گیری رویداد استقلال­خواهی بخش­های غربی ایالت آذربایجان را در جنگ جهانی اول شناسایی و مورد بررسی قرار داده است. بسیار روشن است که وقوع چنین رخدادی در این حوزۀ جغرافیایی با پیشینۀ تاریخی ـ اجتماعی مستعد، حاصل درهم­آمیزی عوامل بسترساز و مبانی ساختاری شکل­گیری اندیشة استقلال­طلبی است. تنوع قومی و زبانی مانند حضور ارامنه، اسوریان، و اقوام ترک زبان، نقش زندگی و تفکر ایلی، حضور و فعالیت میسیون­ها و هیئت­های مذهبی مسیحی و جبهه­بندی­های سیاسی و سرزمینی دولت­های درگیر در جنگ جهانی اول، به­ویژه کشورهای همسایۀ ایران، از جملۀ عوامل مؤثر در روند استقلال جویی به شمار می­روند؛ در مقاله کوشیده شده است که نقش متقابل دو همسایة شمالی (روس­) و غربی (عثمانی) و گروه­های هواخواه آناندر تلاش مسیحیان برای استقلال­خواهی مورد واکاوی قرار گیرد. زیرا شناخت چرایی و چگونگی این موضوع در درک بهتر تاریخ سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایران در دوران مورد بحث نقش مهمی دارد.